Kur'an dersinde verimliliği artırmak için ders hocasının kalitesi, vasıflılığı, yetişmişliği ve yenilikleri takip ederek gelişmiş metotları kullanması önemli rol oynamaktadır. Bu ayki toplantımızda Kur'an öğretiminin olmazsa olmazları diyebileceğimiz temel

ilke ve metotlarının üzerinde konuşulmuştur. Sonra da yöntem ve teknikleri ile ilgili

konuları ele alıp, sunum çalışması sonucu yapılan değerlendirmeler ışığında etkinlik raporu hazırlanmıştır. Rapor kapsamında yapılan değerlendirmeler aşağıda sıralanmıştır.  Kur'an öğretiminin olmazsa olmazı olarak ifade edebileceğimiz özel öğretim metotları şöyledir:

 

1. Sema' Metodu

 

İşitme ve duyma yoluyla öğrenme/öğretme metodudur. Bu metot da hocanın okuması ve öğrencinin dinlemesi esastır. Peygamberimiz Kur'an'ı ilk defa sema' metodu ile Cebrail (a.s.) den almıştır. Ashabına da bu metotla öğretmiştir.

Ümit AYDIN; Bugün hâlâ geçerliliğini koruyan bu metotta hocanın tüm öğrenciler tarafından görülebilecek bir yerde oturması, öğrencileri halka halinde veya "U" düzeninde oturtması, sınıfın durumuna göre sesini ayarlaması, gerektiğinde mikrofon kullanması, tilâveti esnasında öğrencilerini gözlemlemesi gerekir. Öğrenciler tarafından hatalı okunma ihtimali olan veya telaffuzu zor olan kelimeler birkaç defa tekrar edilmelidir.

2. Arz Metodu

Kur'an kıraatinde öğrencinin hocasına ders okuması için kullanılan bir kavramdır. Arz metodunda hocanın öğrencisini dikkatle dinlemesi, hatalı okuyuşlarında hatasını düzeltmesi için  kendisine  fırsat  vermesi,  düzeltemediği  takdirde  kelimenin  veya  harfin  doğrusunun  telaffuz edilmesi gerekir. Öğrencinin okuyuş esnasında dikkatinin dağılmaması için hataları not edilip okumasını tamamladıktan sonra söylenebilir. Hatta yanlış telaffuz edilen harf ve kelimelerin, tecvidli okuyuşların doğrusu okununcaya kadar öğrenciden birkaç defa tekrar etmesi, gerektiğinde doğru ve yanlışı birkaç defa tekrar ederek aralarındaki farkı hissetmeleri sağlanabilir.

Mukadder ERDOĞAN; öğrencilerin okuyuşları dinlenirken onların yaptıkları hatalar kendi Mushaflarında işaretlenir. Tekrar eden hataları bildirmek için de farklı işaretler kullanılabilir. Böylece hatanın kaç defadır tekrar ettiği de bilinmiş olur.

3. Eda Metodu

Kur'an kıraatinde "tilâvet esnâsında harflerin hakkını vermek, gereği gibi okumak" için kullanılmıştır. Hocanın öğrettiği şekliyle tekrar etmek ve harflerin hakkını vererek öğretildiği şekilde okuyabilmek olarak da ifade edebiliriz. Kısa fâsılalar halinde, ayetlerin bölümlerinin parçacı bir yaklaşımla öğretilip tekrar edilmesi şeklinde gerçekleşen edâ usûlü öğrencinin derste ilerleme kaydetmesinden sonra azaltılabilir.  Burada asıl olan hocanın öğrettiği doğru telaffuzun öğrenci tarafından anında kavranılması ve tekrar edilerek pekiştirilmesidir.

Ercan SEZER; Kur'an öğretiminde tekrar etmenin verimliliğinden  ve okumanın devamlı olmasının sağlanması gerektiğinden bahsetti.

4. Koro Çalışması Yapmak

Koro çalışması, öğrencileri aktif olarak derse katan ve öğretmenden doğru okuyuşu defalarca yapmasını sağlayan bir sistemdir. Her öğrenci okumaya iştirak eder. Katılım nedeniyle öğrencilerdeki okuyamama heyecanı her geçen gün daha da azalır. Öğrencide kendine güven oluşur.

 

5. Harf Talimi Yapmak/Yaptırmak

Harf taliminde önce tek tek tüm harflerin mahreçleri açıklanır, görüntülü olarak mahreç bölgeleri ve harflerin çıkış şekli gösterilerek sıfatı belirtilir. Sonra da tüm Kur'an harfleri önce üstün, esre ve ötre hareke ile telaffuz edilir. Akabinden sırayla tüm harfler cezimli, şeddeli ve medli olarak okunur. Koro halinde okuyan öğrenciler yeri geldikçe tek tek dinlenir.

 

Ümit AYDIN; Geleneksel yöntemde usta-çırak ilişkisi de vardı. Tanınmış önemli öğreticilerin dizinin dibinde Kur'an talimi yapmak, onun eğitiminden geçerek öğretici kişinin izlerini yeni bir talebede görmek mümkün oluyordu şeklinde değerlendirme yaptı.

 

6. Tecvid Öğretiminde Nazariyatı ve Uygulamayı Birlikte Vermek

 

Tecvid, Kur'an-ı Kerim'i kurallarına uygun olarak doğru ve güzel okumayı öğreten bir ilimdir. Kur'an eğitimi alan her öğrenci tecvid kavramlarını bilmeli, hangi uygulamayı niçin yaptığını izah edebilmeli ve gerektiğinde bahsi geçen tecvidi bir başkasına öğretebilmelidir.

Esma DÜZ;  Tecvid öğretiminde kolay, anlaşılır ve sade bir dil kullanılmalı ve öğretilen bilgilerin kalıcı olması için sık sık tekrarlar yapılmalıdır. Öğrencilerin uygulamaları üzerinde hassasiyetle durulmalı, eksiklikler varsa tamamlanmalıdır şeklinde eklemede bulundu.

Emre ASLAN; Tecvid konularının özellikle lise döneminde, müfredatta ikinci döneme yığılması verimlilik açısından pek fayda sağlamıyor. Yıllık planda yanlış zamanlamadan ötürü tecvid hususunda yeterli eğitim  olmuyor. Tecvid konularının yıl içerisine yayılması gerektiğini ifade etti.

 

Geleneksel metotlardan farklı olarak Kur'an-ı Kerim derslerinde öğretmen arkadaşlarımızın 10-12 yaş grubundaki çocukların bedensel, ruhsal ve zihinsel gelişimlerini dikkate alarak bir eğitim vermeleri gerekmektedir. Öğrenmek ve oynamak onlar için ayrı bir zevktir. Soru sormaya meraklıdırlar. Bu yüzden bu yaş grubu için planlı ve programlı şekilde çok fazla ödev vermeden, okuyacakları yerleri sınıfta olabildiğince fazla tekrar ederek dersi derste öğretmeye çalışmak gerekir.

Emine EREN; Tahtaya yazılan ve ya yansıtılan elif-bâ alıştırmaları, dua ve Kur'an surelerinin bölümleri öğretmen tarafından kelime kelime okunmalı ve hemen peşinden öğrencilerden koro halinde veya gruplar halinde tekrar etmeleri istenmelidir.

Mukadder ERDOĞAN; Ders içerisinde kullanmış olduğu "Oyunlar ve Etkinlikler" isimli kitap ile Arap harflerinden oluşan magnetleri bizlerle paylaşarak, öğretimde bunları kullanmanın kalite ve verimi arttırdığını söyledi. Bu tarz etkinliklerin her seviye öğrenci için değil de genelde 5. Sınıf öğrencilere yönelik olduğunu iletti.

Kur'an eğitiminde verimliliği artırmanın en önemli şartı ders hocasının kendisini geliştirmesi, okuyuşunu güzelleştirmekten geri durmaması, öğrencileriyle güzel iletişim kurabilmesi, teknolojik imkanları dersine uyarlayabilmesi ve dersinin özel öğretim yöntem ve tekniklerini güncellemesiyle mümkündür. Bu sebepten ötürü verimlilik ve kalitenin arttırılması için:

 

1. Kur'an hocasının defterinde öğrencilerinin listesi olur. Öğrencinin yüzünden ve ezberden her dersteki okuyuşları kaydedilir. Puan verilerek gelişimi takip edilir.
2. Esma DÜZ; Dersleri okul mescidinde veya uygun bir mekanda öğrencilerin halka halinde bulunduğu koro uygulaması ile işlemek faydalı olabilir.
3. Yüzüne ve ezber derslerinde yeri geldikçe bazı ayetlerin anlamı açıklanır.
4. Yüzüne  okunan  bölümlerin  anlamını  öğrenciler  okuyup  neler anlatıldığını  beş-on  maddede özetleyebilirler.

Havva NAİR; Tecvit konularını ön plana almaktan ziyade Kur'an'ı düzgün ve doğru okumanın üzerinde durulması gerektiğini ifade etti. Ayrıca her öğrencinin bireyselleştirilmiş bir eğitimle öğretiminin yapılmasını dile getirdi.

 

5. Yüzüne, ezber ve tecvit derslerinde daha verimli olmak için mümkün olursa kalfa usulünden yararlanılabilir.

Emre ASLAN; Kur'an okuyuş seviyesi daha iyi olan öğrencileri, zayıf olan öğrencilere yardımcı olması hususunda yönlendirip, grup çalışması yapılabilir.

 

6. Mescitte, salonda veya sınıfta mikrofonla okumaları organize edilebilir.
7. Yine fırsat buldukça öğrencilere farklı hafızların örnek okuyuşları dinletilir.
8. İmkanlar dahilinde özel bir Kur'an sınıfı oluşturulabilir. lgili afişler, tablolar, tecvit şeması, Kıraat imamlarının hayatlarının yazılı olduğu tablolar. Kur'an öğrenme, öğretme, okuma ve anlama ile ilgili ayet ve hadisler, Meşhur Kur'an üstad ve karilerinden CD ve kasetler gibi ders materyalleri, bilgisayar ve projeksiyon gibi araç ve gereçler bulundurulabilir.

Emre ASLAN; Bu şekilde oluşturulabilecek sınıf, ders atmosferi için faydalı olabiliyor. Önceki tecrübelere dayanarak öğretmenler arasında genel kanaatin, bunun öğretimde verimlilik sağladığı yönünde olduğunu belirtti.

 

9. Havva NAİR; Görev yaptığımız kuruma ve öğrencilerimizin durumuna göre çevremizde bulunan emekli, görevli veya bu işin ehli öğreticilerle diyaloga geçip mutlaka öğrencilerimizin özel ders almaları sağlanabilir.
10. Öğrencilerimizle ara sıra hatim okumaları organize edip sınıfta küçük ikramlarla duasının yapılması Kur'an-ı Kerim okumaya teşvik için güzel bir etkinlik olacaktır.
11. Özlem ÇAĞLAR ODABAŞ; Seri okuyuşun sağlanabilmesi için çok sayfa okutmak yerine aynı sayfayı çok defa okutmanın tercih edilebileceğini belirtti.

 

Sonuç olarak; Kur'an okumak ve dinlemek, başlı başına bir ibadettir. Doğru ve düzgün Kur'an okumayı öğrenmek için gelişen teknolojiyi ve değişen şartları da göz önünde bulundurarak yeni yöntem ve tekniklerin uygulanması gerekir.  

Her ilmin kendine mahsus öğretim yöntemleri olduğu gibi Kur'an-ı Kerim okumayı öğrenmenin ve öğretmenin de kendine mahsus yöntemleri vardır. Kur'an-ı Kerim'in Arapça'nın fonetiğine uygun olarak öğrenilip okunması için bu yöntemlerin iyi bilinip uygulanması gerekir.